Balkenbrij is zo’n typisch ouderwets gerecht van vroeger waar de één echt van gruwelde, terwijl bij de ander het water in de mond liep!
Balkenbrij
Dit oer-Hollands boerengerecht werd met name in Twente, Noord-Brabant, Gelderland en Limburg gedurende de slachtperiode gegeten. De ingrediënten van de balkenbrij (balk/balg betekent in het Middelnederlands buik, oftewel buikresten) laten zien dat men vroeger werkelijk niets van een geslacht dier verloren liet gaan. Voor dit gerecht gebruikte men: de lever, de kop en het slachtafval van een varken. Tja, het was dus niet zo gek dat niet iedereen zat te smullen wanneer het op tafel kwam.
Met rommelkruid
Echt ingewikkeld om te maken was het niet. Allereerst trok men een heerlijke bouillon van de botten, waar men enige tijd later de varkenskop en de lever aan toevoegde. Wanneer het vlees super mals was, werden de botten verwijderd en werd het vlees fijngemalen in een vleesmolen. Het ging daarna terug in de pan, waarna alles lekker op smaak werd gebracht met specerijen die per streek behoorlijk konden verschillen. De een voegde rommelkruid (een mengsel van verschillende kruiden) en extra kaantjes toe, de ander juist weer rozijnen en zelfs bloed voor een mooie donkerrode kleur.
Krokant gebakken
Als laatste werd het boekweitmeel toegevoegd. Dan waren de spierballen aan de beurt, want er moest net zo lang geroerd worden totdat de brij helemaal gaar was en ‘geploft’ had. De kokendhete massa werd vervolgens in platte bakken gestort, waarna het een nacht volledig moest afkoelen en opstijven voordat het verder bereid kon worden. Vlak voor de maaltijd sneed de vrouw des huizes de balkenbrij in dunne plakken, die ze heerlijk krokant bakte in de koekenpan. Men at het vroeger gewoon op brood of op een sneetje krentenbrood, waarbij suiker of mosterd werd geserveerd. Het werd ook gegeten met gebakken appeltjes, pruimen of rode kool.
Foto
Nationaal Archief
Mijn moeder en ik maakte de balkenbrij met het vocht van de gekookte lever wat stukjes lever, nootmuskaat, peper, piment . Van het uitgebakken hemdvet bleven de kaantjes over en die werden verwerkt in de brij. Het vet wat overbleef ( reuzel ) gebruikte we in de stamppot
Vrienden van ons maken het nog ieder jaar rond Kerst! “Zwaar” werk?, ze gebruiken nu natuurlijk geen restafval meer! Heerlijk, lekker krokant gebakken met extra verse peper mmm…….. ?
Het is ook erg lekker Erna, dus zeker waarom niet met Kerst. Gebakken appeltjes erbij mmmm
Ik las de reactie en dacht: Gut, wat leuk! Er kan ook nog wat stroop over de gebakken balkenbrij.
Blijkt dat het mijn eigen reactie is.
Mijn moeder vertelde me, dat ze het altijd een beetje eng vond als daar zo’n geslacht varken aan de leer hing. Maar ja, het was inderdaad voedsel voor de komende winter. Later had mijn oom, generatie van mijn moeder, ook altijd een varken in een grote rare donkere schuur en maakte daar ’s avonds slobber voor. In mijn herinnering: Karnemelk met gekookte aardappelen.
Veel later kwam ik bij een familie waar het de gewoonte was om na de warme maaltijd, de overgebleven aardappelen nog even met karnemelk te nuttigen. Dus: geen toetje toch een toet. Ik gruwde ervan. Natuurlijk was ik toen nog zo onnadenkend om te zeggen dat dat
slobber was… De uitwerking aan tafel is mij helaas ontschoten.
Haha, dat is weer een prachtige anekdote Riny. Dank je wel daarvoor.
De kinderen en kleinkinderen van mijn broer in België (Oudenaarde) vinden het een lekkernij. Mijn schoonzus heeft het hun leren eten. Als wij in de herfst e/o. de winter hun bezoeken, krijgen we telkens het verzoek om balkenbrij mee te nemen. Zelf wonen wij in Limburg en buiten het “balkenbrij-seizoen” is de Limburgse vlaai natuurlijk ook een traktatie.
Wat leuk Lou dat jullie dat steeds meenemen naar België. En je hebt gelijk. Een echte Limburgse vlaai…mmmmm
Weet je dat ik dat wel lust?
Ik koop dat nog altijd in de herfst; met een knipoog naar mijn grootouders.
Mijn kinderen hoef ik het helaas niet voor te zetten; bloedworst ook niet.
Je hebt het weer leuk gedaan Rovers.
Lekker he Riny? Iets om straks naar uit te kijken