Tegenwoordig kan een man een uitbrander verwachten als hij zijn vrouw iets verbiedt. Maar tot 1956 moest de getrouwde vrouw voor van alles en nog wat aan haar man toestemming vragen.
Geen baas in eigen beurs
Menig vrouw zag het jawoord dan ook als haar laatste ‘vrije’ daad. Direct nadat het huwelijk was gesloten, viel ze onder het wettelijk gezag van haar kersverse echtgenoot en was ze opeens ‘handelingsonbekwaam’. Iets duurs in de winkel kopen? Daar had ze eerst toestemming voor nodig van haar man. Even geld van de gezamenlijke rekening halen voor de dagelijkse boodschappen? Ben je gek! Ze kreeg huishoudgeld, waarvan ieder uitgegeven dubbeltje keurig moest worden bijgehouden in een huishoudboekje. Erfde een boerendochter na haar huwelijk het familiebedrijf van haar vader? Dan werd niet zij, maar haar man de eigenaar. In de wet stond namelijk dat de man het hoofd was van de echtvereniging en als enige mocht beschikken over de gemeenschap van goederen. Tja, het gros van de paren trouwde indertijd in algemene gemeenschap van goederen. Huwelijkse voorwaarden, waarbij in een overeenkomst het recht op het bezit en inkomen van beiden werd vastgelegd, werden amper overeengekomen.
Gelijke rechten
Veel vrouwen vonden deze regels belachelijk. Mannen en vrouwen behoorden gelijke rechten te hebben. Dat vond de toen 74-jarige minister van Justitie, prof. mr. Julius Christiaan van Oven (1881-1963) eigenlijk ook. Hij diende in 1956 een wetsvoorstel in waarin hij voorstelde: dat de man niet langer het hoofd zou zijn van de echtvereniging; dat de vrouw handelingsbekwaam was; en dat man en vrouw gelijke rechten en plichten hadden ten aanzien van het gemeenschappelijk vermogen. Het lukte Van Oven om zijn wetsvoorstel bijna ongeschonden door de Kamers te loodsen. Echter, tot 1971 bleef in het wetboek staan dat de man het hoofd van de echtvereniging was en de vrouw aan hem gehoorzaamheid was verschuldigd.
Foto:
Commons Wikimedia
Voordat ze 30 waren, waren vrouwen, als ze ogetrouwd waren, verantwoording schuldig aan hun vader. Dan was hun vader hun voogd. Na het huwelijk was dat hun man. Daar komt het gebruik van in Engeland, dat een vader zijn dochter weggeeft. Dat wordt gezien als romantisch, maar het is een restant van de tijd dat dat letterlijk weggeven was: van de ene voogd naar de andere. Niks romantisch aan, gewoon een soort slavernij.
Vanwege dieverplichte gehoorzaamheid van vrouwen aan hun echtgenoten wilden onze eerste vrouwelijke arts Aletta Jacobs en haar man niet trouwen, maar toen ze kinderen wilden moesten ze toch. Anders zou het kind onwettig zijn en daar zijn of haar leven lang last van houden.
Ik weet niet of huwelijkse voorwaarden op zich voldoende waren. Volgens mij was het vrij moeilijk om bezit buiten de invloedssfeer van de echtgenoot te houden.
Deze wetgeving zorgde trouwens voor grote debatten toen Wilhelmina koningin werd (de koningin was immers de opperste baas, ook over mannen) en speciaal toen ze ging trouwen. Want wie was er nou de baas: de koningin of de echtgenoot? De koningin was de baas over Nederland, dus ook over haar man, maar dat botste weer met de wet. Alleen: als haar echtgenoot de baas was, dan was het niet Wilhelmina, maar haar echtgenoot die feielijk Nederland regeerde! Dilemma’s, dilemma’s. Dat was een van de redenen dat veel parlementariers niet gelukkig waren met een koningin.
Een vrouw mocht overigens ook niet getuigen voor het burgerlijk wetbek. Dat betekende dat ze geen geboortes of overlijdens mocht aangeven, ook niet van haar eigen echtgenoot. Dat mochten alleen mannen. Als je echtgenoot overleed en je had alleen dochters, dan moest je dus op zoek gaan naar een man die de aangifte kon doen. Eigenlijk moesten die getuige zijn geweest van het overlijden, maar ja…
Gek genoeg was hierop een uitzondering: Vader EN moeder moesten hun toestemming geven voor het huwelijk van hun kinderen als die onder de 30 jaar waren. Maar als je die geen ‘getuigen’ noemt, dan omzeil je dat punt ook weer…