Vergeten beroep: Hobbeljongen

De hobbeljongen (ook wel schommeljongen genoemd) deed de hele dag niets anders dan het heen en weer schommelen van…..een boot. 

Levende vis op de Amsterdamse vismarkt

Tot in het begin van de 20e eeuw was het heel gewoon (zeker in de Joodse gemeenschap) om levende vis te kopen. In alle vroegte voeren de visboeren naar de Amstelsluizen om daar hun inkopen te doen. Van de Volendammers kochten ze prachtige levende vissen, die kort daarvoor nog in het IJ hadden gezwommen. Was de deal rond, dan werden de vissen overgeladen in de visbun en begon men aan de terugtocht naar de Amsterdamse vismarkten. Daar probeerde ze in o.a. de Vlooienburgsteeg (nu de Houtkoperdwarsstraat) en in de Houtgracht hun vissen aan de man/vrouw te brengen. Maar wat een drama! De kwaliteit van het water in de grachten was vroeger zo verschrikkelijk slecht, dat gedurende de dag één voor één de vissen het loodje legde. Daar bedacht men een oplossing voor….de hobbelschuit!

De hobbelschuit

Ondanks dat er nauwelijks afbeeldingen van dit bootje te vinden zijn, weet men uit geschriften uit ongeveer 1750, dat het vrij platte (roeiboot-achtige) boten waren. Het schuitje had twee dwarsscheepse schotten (een soort ruim) waarin men schoon zeewater deed. Zo konden de vissen levend naar de vismarkten worden vervoerd. Probleem met de dode vissen opgelost toch? Mm, niet echt. Gedurende de dag verdween helaas al het zuurstof uit het water, waardoor de vissen alsnog doodgingen. En daar begint het werk van de hobbeljongen, die gekscherend ook wel hobbelstudent werd genoemd.

De hobbel- of schommeljongen

De hobbeljongen had als enige taak om het zeewater in het bootje te voorzien van zuurstof, zodat de vissen in leven zouden blijven. Urenlang stond hij wijdbeens op een plank die dwars over het bootje en over de roeibank lag en hobbelde/schommelde hij het bootje heen en weer (vandaar dat het bootje de naam hobbelschuit kreeg). Door het klotsen van het water bleef het zuurstofgehalte in het water goed op peil. Hartstikke slim toch? Er waren ook hobbeljongens die hun werk aan wal deden. Op de vismarkt stonden grote kuipen waarin (met hetzelfde principe van een plank die heen en weer wipte) het water in beweging gehouden moest worden. Doordat het IJ in 1872 werd afgesloten en sommige grachten gedempt werden, verdwenen langzaamaan de Amsterdamse vismarkten. Het beroep van de schommeljongen is daardoor zo rond 1915 verdwenen.