Tegenwoordig is men trots op de naam, maar eeuwen geleden was een Tilburger echt niet blij met de spotnaam ‘kruikezeiker’ of ‘kruikepisser’.
Liters menchenwater
Vanaf 1600 groeide Tilburg uit tot een van de belangrijkste wolsteden van Nederland. Net als in andere textielsteden als Amsterdam, Rotterdam, leiden en Haarlem ontdekte men dat ‘menschenwater’ een uitermate geschikt reinigingsmiddel was voor het wassen, verven en ‘vollen’ (verdichten) van de wol. Na het wassen en geruime tijd laten weken van pas geschoren wol in bedorven urine, bleek dat de wol heel gemakkelijk ontvet werd. Daarnaast zorgde deze nogal bijzondere reinigingsmethode ervoor dat men de wol veel gelijkmatiger kon verven. In een verfboek uit 1822 stond dat men ’15 volle emmers pis’ en een lading zout nodig had om 110 pond witte wol te verven. En voor die grote hoeveelheden menschenwater, daar had men heel veel kruikezeikers voor nodig…
Stoplichtzeiker
Volgens de overlevering werd aan fabrieksarbeiders gevraagd om hun urine in een kruik op te vangen en die mee te nemen naar het werk. Hoeveel de arbeiders precies betaald kregen voor een volle kruik, blijft vooralsnog een mysterie. Wel is bekend dat op een gegeven moment een volle emmer een stuiver kostte. Het verhaal gaat dat de directie van de textielfabriek de maandagochtendurine weigerde, omdat daar te veel alcohol in zou zitten, maar dat bleek een fabel te zijn. Door de komst van chemicaliën werden de kruikezeikers overbodig, maar de naam bleef. Tijdens carnaval heet Tilburg Kruikenstad, zijn Tilburgers Kruikezeikers en wordt er speciaal Kruikenbier geschonken. Wie nu het centrum van Tilburg bezoekt, zal bij een aantal overstekplaatsen raar opkijken. Wanneer het stoplicht op groen gaat, dan ‘loopt’ er een mannetje met een kruik in zijn hand. Wordt het rood, dan staat datzelfde mannetje te plassen in de kruik. Het reguliere stoplichtmannetje is daar namelijk vervangen door een kruikezeiker!
Foto
Wikimedia Commons
Weer een heel mooie verhaal, ik ken het ik ben in die streek geboren.
Volgens mijn opa stonden degenen die het urine verhaal weigerden bovenaan de lijst om af te vloeien als er minder werk was. Niks betaald dus. OOk degene die niet regelmatig in de neringen van de fabrikant gezien werden voor hun aankopen hoorden bij de eersten die eruit vlogen als het wat minder ging.