Het Lieverdje en de provo’s

Het Lieverdje in Amsterdam stond eigenlijk symbool voor kattenkwaad uithalende straatjongetjes, maar het werd dé ontmoetingsplek voor provocerende jongeren. 

Spoorloos verdwenen

Journalist Henri Knap schreef in 1947 in Het Parool eens over een jongetje dat een hondje van de verdrinkingsdood had gered, waarna hij vaker schreef over zo’n ‘lieverdje’ met een hartje van goud. Beeldhouwer Carel Kneulman kreeg de opdracht om een bronzen beeldje van een ‘lieverdje’ te maken, dat enkele dagen na de onthulling spoorloos verdween. Knap vroeg aan sigarettenfabriek Crescent uit Eindhoven of die een nieuw beeld wilde financieren. Het Lieverdje werd op 10 september 1960 op het Spui in Amsterdam onthuld.

Nederlandse krenterigheid

De ‘anti-rook magiër’ Robert Jasper Grootveld had echter geen goed woord over voor de sponsor. Hij organiseerde iedere zaterdag een ‘happening’ bij het beeld en hekelde onder meer de tabaksindustrie. Toen studente Koosje Koster daar krenten uitdeelde om de Nederlanders op hun krenterigheid te wijzen werd ze, vanwege provocerend gedrag, opgepakt door de politie. Dit voorval leidde in 1965 tot de oprichting van de provobeweging door onder meer Roel van Duijn, Rob Stolk en Luud Schimmelpennink.

Het wittefietsenplan

De provo’s hekelden onder meer het materialisme, de burgerlijke truttigheid en de monarchie. De beweging organiseerde ‘vredelievende’ protestacties zoals het Witte Fietsenplan (een fiets gratis door iedereen te gebruiken) en behaalden een zetel in de Amsterdamse gemeenteraad. Er volgden ook harde confrontaties tussen provo’s en de politie, zoals tijdens een demonstratie van bouwvakkers in juni 1965, waarbij een bouwvakker om het leven kwam.

Het doel was bereikt

Het hoogtepunt van hun acties kwam tijdens het huwelijk van prinses Beatrix en Claus van Amsberg op 10 maart 1966. In iedere huiskamer zag men op tv beelden van enorme rookbommen vlak achter de Gouden Koets. Op 13 mei 1967 hief de beweging zichzelf op. Ze hadden immers hun doel bereikt: de boel was flink opgeschud en de bevolking was aan het denken gezet.

Foto:
Nationaal Archief