De wateren rondom Spitsbergen waren nagenoeg leeggevist. Het balein, afkomstig van walvissen, was peperduur geworden. En daar speelde Wilhelm Hunkemöller handig op in.
Supersterk
Vanaf de zeventiende eeuw speelde Nederland een belangrijke rol in de toen bijzonder lucratieve walvisvangst. In oude documenten uit 1697 schrijft men over wat de verkoop van traan en balein opbracht: bijna 2,5 miljoen gulden. Baleinwalvissen beschikken over hoornplaten die in rijen aan het gehemelte van de bovenkaak hangen. Daarmee filteren ze voedsel uit het zeewater, zoals plankton en kleine visjes. De blauwe vinvis heeft maar liefst 260 tot 400 baleinen aan iedere zijde van zijn muil. Men ontdekte dat balein supersterk en flexibel was en op vele manieren toegepast kon worden in de mode en de industrie van luxeartikelen. Er ontstonden baleinfabrieken waar baleinwerkers en baleinsnijders werkten. Zij kookten de ruwe baleinen, waarna die met scherpe messen in dunne staven werden gespleten. Daarna werden ze glad geschaafd en gepolijst. De bewerkte balein kon door verhitting in water heel gemakkelijk in allerlei vormen worden geperst. Het eindproduct werd verwerkt in onder meer korsetten, opstaande kragen van blouses en japonnen, meubels, zadels, rijzwepen, paraplu’s en luxe wandelstokken.
Peperduur!
Eind zeventiende eeuw waren de wateren rond Spitsbergen nagenoeg leeggevist. De walvisjagers moesten uitwijken naar verder gelegen wateren, waardoor de kosten de pan uit rezen. In het Volksdagblad van 25 juni 1904 stond geschreven: ‘Geen balein meer? Balein stijgt in de laaste jaren voortdurend in prijs. Het record daarin werd evenwel eenigen tijd geleden te Dundee geslagen, waar een ton walvischbalein voor 36.000 gulden werd verkocht.’ De Duitse immigrant Wilhelm Hunkemöller speelde handig in op deze prijsstijging. Hij had al in 1896 een kunstbalein uitgevonden, gemaakt van runderbot. Zijn veel goedkopere kunstbaleinen verwerkte hij in korsetten, die geproduceerd werden in zijn Amsterdamse baleinenfabriek Hunkemmöller & Co. Uiteindelijk zou het nog tot vlak voor de Tweede Wereldoorlog duren totdat men stopte met het gebruik van natuurbalein. Simpelweg, omdat er geen markt meer voor was.
Foto:
Commons Wikimedia
