Op 15 augustus 1945 eindigde de Tweede Wereldoorlog in Azië. Miljoenen Japanners luisterden die dag via de radio naar de verklaring van de Japanse keizer Hirohito, waarin hij verkondigde dat Japan de oorlog verloren had.
Gekraakte codes
Na een verrassingsaanval op Pearl Harbor in 1941 veroverde Japan steeds meer gebieden in Zuidoost-Azië en leek door haar grote overmacht onoverwinnelijk. Daar kwam tegen het einde van april 1942 verandering in doordat Amerikaanse inlichtingendiensten, geholpen door Britse en Nederlandse cryptologen, codes wisten te kraken die de Japanse marine in haar radiocommunicatie gebruikte. Het bleek dat het Japanse leger en de Japanse marine een invasie op Port Moresby, de hoofdstad van Papoea-Nieuw-Guinea, en een invasie op de Amerikaanse eilandengroep Midway aan het voorbereiden waren. Deze geïsoleerde eilandengroep in de Stille Oceaan was door zijn strategische ligging de ideale plek om een Japanse marinebasis op te stellen om zo controle over de hele oceaan te krijgen.
Grote verrassing
De Japanners werden op 4 mei 1942 dan ook compleet verrast door de komst van vliegdekschepen met escorte van kruisers en torpedobootjagers van de Amerikaanse en Australische marine. Na een heftige strijd van vier dagen werd de Japanse invasie van Port Moresby verhinderd. Dat gaf de geallieerden een flinke morele oppepper omdat voor het eerst een Japanse invasiemacht een halt toegeroepen werd. Hoewel Japan grote verliezen had geleden besloot het toch om de aanval op Midway door te zetten. Maar doordat Amerika toegang had tot de versleutelde Japanse communicatiekanalen lagen op 4 juni 1942 drie Amerikaanse vliegdekschepen klaar om de oprukkende Japanse vloot op te vangen. Het werd een bittere strijd op het water en in de lucht, waarbij de Amerikanen er uiteindelijk in slaagden om vier Japanse vliegdekschepen tot zinken te brengen, waardoor de Japanse vloot zich op 7 juni 1942 terugtrok. Hoewel de strijd om Midway weliswaar voorbij was, zou het einde van de oorlog nog drie jaar op zich laten wachten.
Eerste atoombom
Tijdens de Conferentie van Potsdam van 17 juli tot 12 augustus 1945 bespraken de Sovjet-Unie, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten van Amerika hoe het gecapituleerde Duitsland geregeerd zou worden en werd tevens de Japanse regering opgeroepen tot onvoorwaardelijke overgave. Zou Japan daar geen gehoor aan geven dan kon ze rekenen op een volledige verwoesting zo luidde het ultimatum. Premier Suzuki verkondigde echter op 28 juli niet bereid te zijn tot overgave. Op bevel van de Amerikaanse president Truman wierpen de Amerikanen op 6 augustus 1945 de atoombom Little Boy op de stad Hiroshima, waarbij 80.000 inwoners op slag dood waren en 130.000 gewond raakten. Omdat Japan nog steeds niet capituleerde werd drie dagen later, op 9 augustus 1945, de atoombom Fat Man op de havenstad Nagasaki tot ontploffing gebracht, waarbij 35.000 doden vielen en 60.000 gewonden. De enorme impact hiervan deed de Japanse keizer Hirohito uiteindelijk besluiten om zich over te geven. Op 15 augustus 1945 hoorden miljoenen Japanners via de radio hoe de Japanse keizer verkondigde dat Japan de oorlog verloren had.
The Netherlands
De capitulatie van Japan werd op 2 september 1945 officieel ondertekend aan boord van het Amerikaanse slagschip USS Missouri in de baai van Tokio door de Minister van Buitenlandse Zaken Mamoru Shigemitsu en generaal Yoshijiro Umezu. Daarna tekende de Amerikaanse generaal Douglas MacArthur de capitulatieovereenkomst in naam van de Verenigde Staten, de Sovjet-Unie, het Verenigd Koninkrijk, China, Australië, Nieuw-Zeeland, Frankrijk, Canada en Nederland, waarna een vertegenwoordiger van elk land ook een handtekening moest zetten. Namens Nederland ondertekende luitenant-admiraal Helfrich. Hij werd voorgesteld als ondertekenaar voor ‘The Netherlands’, waarop Helfrich protesteerde dat hij toch echt de ondertekenaar was van ‘The Kingdom of The Netherlands’. Het koninkrijk omvatte immers Nederland plus zijn koloniale bezittingen. In het verdrag kwam alsnog ‘The Kingdom of’ te staan, maar uit de tekst bleek echter dat Japan zich overgaf aan de vier grote geallieerde machten en feitelijk de controle over Indië afstond aan het geallieerde leger en dus niet aan Nederland. De totale ceremonie aan boord van het schip duurde zo’n twintig minuten, waarna de Tweede Wereldoorlog voor Nederlands-Indië officieel voorbij was.
Foto
Nationaal Archief
