Van ijsdrager tot koelkast

Om voedsel langer te kunnen bewaren pekelde, droogde en weckte men vroeger heel wat af. Voordat we eindelijk de koelkast kregen, daar ging eerst heel wat aan vooraf…

IJshuizen en de ijskast

Vanaf de middeleeuwen bouwde men ondergrondse kelders en zogenaamde ijshuizen. Deze werden gedurende de wintermaanden volgestopt met grote ijsblokken die uit dichtgevroren sloten en plassen werden gezaagd. Waren de ijshuizen leeg of was de winter hier te zacht, dan liet men per boot grote blokken natuurijs vanuit Noorwegen aanleveren. De Noren rekenden daarvoor twintig gulden per duizend kilo ijs. Vanaf de negentiende eeuw gebruikte men voor het eerst een ‘ijskast’: een houten doos die van binnen bekleed was met tin of zink met aan de onderzijde een lekbak voor het smeltwater.

IJsinstallatie

Omstreeks 1860 werd de koelmachine uitgevonden, die als bijproduct ijs leverde. Vanaf 1880 was de kwaliteit van dat ijs zo goed, dat het verkocht kon worden aan de particuliere markt en aan de voedselindustrie. Het was de N.V. Enschedesche IJsfabriek die in 1912 voor 17.500 gulden een heuse ijsinstallatie kocht. Deze machine fabriceerde 80 centimeter lange ijsstaven (broden) die maar liefst 25 kilo per stuk wogen. De ijsdragers reden met paard en wagen langs de klanten, die 40 cent per brood moesten betalen.

Twee keer zo duur 

De eerste elektrische koelkasten voor huishoudens kwamen in 1911 op de markt en waren wel twee keer zo duur als een auto. In de jaren twintig werden de koelkasten voorzien van een giftig gas in het koelsysteem, waardoor er zelfs doden vielen. Fabrieken gebruikten daarna het niet-giftige gas freon, dat tegenwoordig streng verboden is, omdat het een van de gassen is dat mede het gat in de ozonlaag deed ontstaan.

Koelkast

Sinds de jaren vijftig beschikte vrijwel ieder huishouden over een koelkast, waardoor de ijsdrager definitief uit het straatbeeld verdween.  De koelkast van tegenwoordig wordt zelfs online gekocht en kan zelfs via een app op afstand bediend worden.

 

Foto
Commons Wikimedia

 

1 Comment

  • Zo mooi stukje redactioneel GT. Petje weer voor je af ?

Laat een reactie achter